امام جعفر صادق(عليه السلام) شخصيتى قرآنى است كه ديدگاهها و نظريات او برگرفته از قرآن و شارح آن يعنى سنت مى باشد. نگاه او به هر قضيه اى، از جمله حقوق اجتماعى، همچون نگاه قرآن و سنت است. همانگونه كه قرآن و سنت همه افراد جامعه را نسبت به همديگر صاحب حق مى دانند او نيز بر اين باور بوده و براى برپايى اين حقوق، تمامى سعى و تلاش خود را به كار گرفته است. بهتر آن است كه با استناد به سخنان ايشان به بررسى و بيان حقوق اجتماعى از ديدگاهشان بپردازيم. 1ـ امنيت، عدالت و گشايش و فراخ حالى در زندگى: از حقوق مسلّم افراد جامعه آن است كه از اين سه حق مهم برخوردار باشند، زيرا بقاء، قوام و ثبات هرجامعه و تمدنى در گرو وجود اين عناصر مهم است. امام صادق دراين باره مى فرمايد: «ثلاثة يحتاج إليها الناس طُرّاً، الأمن والعدل والخصب»، «سه چيز است كه همه مردم به آنها نيازمندند: امنيت، عدالت و آسايش و فراخ حالى.» 2ـ برقرارى رابطه دوستى و برادرى و بخشش و ديدار با يكديگر: امام صادق مى فرمايد: «اتقوالله و كونوا اخوة بررة متحابّين فى الله متواصلين متراحمين تزاوروا و تلاقوا» «از خدا بترسيد و به خاطر خدا با همديگر برادر، نيك، دوست، مرتبط و دلسوز باشيد و با همديگر ديدار و ملاقات كنيد». 3ـ همكارى، همدردى و عطوفت: از فرمايشات ايشان است: «يحق على المسلمين الاجتهاد فى التواصل والتعاون والتعاطف والمواساة لاهل الحاجة». «بر مسلمانان واجب است كه در برقرارى رابطه و همكارى و مهربانى و همدردى با نيازمندان بكوشند.» 4ـ امر به معروف و نهى از منكر: يكى از حقوق افراد بر يكديگر نصح و دلسوزى است كه هميشه خيرخواه همديگر باشند و منفعت را براى هم جلب و ضرر و زيان را از همديگر دفع كنند كه امر به معروف و نهى از منكر، مصداق بارز آن است. امام صادق در تأكيد بر اين قضيه مهم چنين مى فرمايد: «ويل لقوم لايدينون الله بالامر بالمعروف والنهى عن المنكر». «واى بر قومى كه با امر به معروف و نهى از منكر، فرمان خدا را اجرا نمى كنند.» 5ـ احترام به شخصيت هر مسلمان: از نظر ايشان هر مسلمانى در جامعه، داراى شخصيت و حقوق و حيثيت و آبرو است كه هيچكسى حق توهين و تحقير به او را ندارد و چنين مى فرمايد: «اعلموا أن من حقّر أحداً من المسلمين ألقى الله عليه المقت». «بدانيد كه هركس يكى از مسلمانان را تحقير كند خداوند بر او خشمگين مى شود.» 6ـ صله رحم، تشييع جنازه و عيادت مريض: افراد يك جامعه در حال سلامتى، بيمارى و پس از مرگ بر همديگر حقوقى دارند كه رعايت آنها واجب است. امام صادق بر پرداخت اين حقوق اينچنين سفارش مى فرمايد: «صِلوا عشائركم و اشهدوا جنائزهم و عودوا مرضاهم و ادّوا حقوقهم». با خويشاوندانتان ايجاد رابطه كنيد، جنازه هايشان را تشييع كنيد، بيمارانشان را عيادت كنيد و حقوقشان را پرداخت كنيد.» 7ـ حق همسايه: قرب و نزديكى به هر صورتى كه ايجاد شود حقوقى را دربر مى گيرد. از جمله كسانيكه از اين طريق از حقوق برخوردار مى شوند همسايگانند كه در دين اسلام بر اين حق بزرگ بسيار تأكيد مى شود. امام صادق در اين زمينه چنين مى فرمايد: «ليس منا من لم يحسن مجاورة جاره» «از ما نيست آن كسى كه با همسايه اش به نيكى رفتار نكند». 8ـ حقوق ايتام و زنان: نظام خلقت خداوند چنين اقتضاء كرده كه بعضى ها قوى و بعضى ديگر ضعيف باشند، كه افراد قوى نبايد حق افراد ضعيف را ضايع كنند. ايتام و زنان از افراد ضعيف جامعه هستند كه حقوق آنان بسيار پايمال مى شود. امام صادق نسبت به اين حقوق چنين هشدار مى دهد: «اتقواالله فى الضعيفين اليتيم والنساء». «از خدا بترسيد در حق اين دو موجود ضعيف، زن و يتيم.» 9ـ حق فقرا و مساكين: خداوند در رزق و روزى بعضى ها را بر بعضى ديگر برترى داده اما از توانگران خواسته تا دست مستمندان را بگيرند. و اجازه ندهند كه فقر آنها را از پا درآورد. امام صادق در خصوص اين مطلب مى فرمايد: «عليكم بحبّ المساكين المسلمين فانّ من حقرهم و تكبّر عليهم فقد زلّ عن دين الله... بر شما باد به دوستى با مساكين; زيرا كسى كه آنها را تحقير كند و بر آنها تكبّر ورزد، از دين خدا منحرف شده است... باز در همين مورد چنين مى فرمايد: «انّما اعطاكم الله هذه الفضول من الاموال لتوجهوها حيث وجهه الله ولم يعطكموها لتكنزوها». «خداوند اين اموال اضافى را به شما داده تا به آن جهتى كه خدا سوق داده، سوق دهيد و ذخيره نكنيد». 10ـ رعايت حال كسانى كه در تنگناى زندگى واقع شده اند: از جمله كسانيكه حق دارند نسبت به آنها ترحّم و گذشت شود، بدهكاران هستند. امام صادق دراين باره چنين مى فرمايد: «خلّوا سبيل المعسر كما خلاه الله». «راه بدهكاران مستمند را باز كنيد چنانچه خداوند راه آنها را بازگذاشته است» اشاره ايشان به اين آيه كريمه سوره بقره هست كه خداوند مى فرمايد: (و إن كان ذو عسرة فنظرة الى ميسرة). «و اگر بدهكار در سختى قرار گرفت تا بهبود وضعيت به او فرصت دهيد. خاتمه: به اهمّ حقوق اجتماعى از ديدگاه امام جعفر صادق اشاره شد، به آن اميد كه در جوامع اسلامى، بخصوص جامعه ما، ايران، به آنها جامه عمل پوشانده شود. والسلام عليكم و رحمة الله

|

امتیاز مطلب :

|

تعداد امتیازدهندگان :

|

مجموع امتیاز :